„ Na marne " to debiut beletrystyczny Henryka Sienkiewicza z 1872 r. Powieść osnuta jest na tle życia młodzieży uniwersyteckiej w Kijowie. Główny bohater, Józef Szwarc, studiuje medycynę. Sienkiewicz realistycznie opisuje życie studenckie. Przy okazji powieść krytykuje na pozytywistyczną modłę powierzchowny romantyzm młodzieży polskiej i pokazuje wyższość pracy organicznej nad patriotycznymi mrzonkami.