Okumaya başlayacağınız bu kitap, Çanakkale Savaşı'nda Boğaz'ı geçip Marmara'ya giren ilk denizaltı olan Avustralya denizaltısı AE2'nin ve onu batıran Sultanhisar torpido botunun mucizevi hikâyesidir. De Robeck'in "Eğer başarılı olursanız yaratacağı sonucu hesaplamak mümkün değil, muhtemelen savaşı bitirmek için yapılan tüm faaliyetlerden daha fazlasını yapmış olacaksınız." diyerek Boğaz'a gönderdiği Kaptan Stoker, Çanakkale Boğazı'nı ikinci denemesinde geçip, Marmara'ya ulaşmış ama Marmara'ya ulaşsa da bir başarı gösteremeden Sultanhisar torpido botu tarafından batmaya mecbur edilmiştir.
Tuğamiral C.V. Usborne, 1932 yılında yaptığı bir açıklamada, "Stoker'ın başarısı; Marmara'ya giden yolu açmasıdır, Türklerin deniz iletişimini felce uğratmayı o başlattı ve kahramanlıkları, donanma başarılarının en üst sıralarında yer almalıdır." demiştir. Doğrudur, zira Stoker, Marmara'ya geçtiğinde başarısız birkaç torpidolamada faaliyetinde bulunmaktan başka dişe dokunur bir başarı gösterememiş, ama Boğaz'ın geçilerek Marmara'ya ulaşılabileceğini ve belki de bu yolla payitahtın haremine, yani İstanbul'a ulaşılabileceği fikrinin başarılabileceği inancını, müttefik güçlere aşılamıştır. Sadece bu da değildir; Marmara'ya geçtiğinde telsizle gönderdiği mesaj ile Ian Hamilton'un, karada savaşan Anzak askerlerine gönderdiği o tarihî mesajın da yazılmasına neden olmuştur:
"Verdiğiniz haberler gerçekten de ciddi. Ancak, bulunduğunuz yere yapışmak ve dayanmak dışında yapacağınız bir şey yok. Amiral Thursby'nin de size açıklayacağı gibi, sizi tekrar gemilere bindirmek iki gün alır. Bu arada bir Avustralya denizaltısı Boğaz'ı geçti ve Conkbayırı'nda bir gambot batırdı. Hunter-Weston, ağır kayıplara rağmen yarın ileri yürüyüşe geçecek, bu da sizin üzerinizdeki baskıyı hafifletecektir. Adamlarınıza ve Godley'nin askerlerine kişisel bir çağrıda bulunun ve oldukları yerlerde kalmak için ellerinden geleni yapmalarını isteyin.
Not: İşin zor bölümünü atlattınız, şimdi yapacağınız tek şey, güvende olana kadar kazmak, kazmak, kazmak."
Bu mesajla, belki de o gece geri çekilerek sonlandırılacak kara harekâtı, altı ay daha uzamıştır. Kaptan Stoker ve mürettebatı, esir olarak bulundukları Afyon, Çankırı ve Belemedik'te 1918 yılına kadar misafir edilmiş ve savaş sonunda ülkelerine iade edilmişlerdir. Mürettebattan dört kişi, salgın hastalıklar ve kazalar nedeniyle ölse de kalanlar, sağ salim ülkelerine dönmüşlerdir. Onu batıran Sultanhisar torpido botu kaptanı Ali Rıza Kaptan ve mürettebatı, bu başarıları nedeniyle madalya almış, bu kahramanca başarıları nedeniyle taltif edilmişlerdir. AE2 denizaltı batığı, 1998 yılında su altı araştırmacısı Selçuk Kolay tarafından, denizin 73 metre altında keşfedilmiş, bu başarısı nedeniyle Mayıs 2000'de Avusturalya Hükümeti tarafından üstün hizmet madalyası ile ödüllendirilmiştir.
Şimdilerde denizaltı batığının akıbeti konusunda çalışmalar yapılıyor ve onun gün ışığına çıkarılması için uygun bir yol aranıyor. Zira dünyada, Birinci Dünya Savaşı'ndan kalan nadir denizaltı batığı olduğu düşünülürse, bunun ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşılacaktır. AE2, iki ülke arasındaki dostluğun bir nişanesi olarak, Çanakkale'nin koynundaki bir broş gibi parıldıyor.
Kitabın hazırlanmasında yardım ve desteklerini esirgemeyen dostlarımın emeği benden de büyüktür. Sevgili Selçuk Kolay'a, Doğan Şahin'e, Vecihi ve Hatice Başarın'a, Oğuz Aydemir'e, Haluk Çağlar'a, Nevzat Artuç'a ve Ersin Sueren'e birkez daha teşekkür ediyorum. Ortada bir başarı varsa onlarındır. Ellerindeki bilgi, belge ve resimleri paylaşmasalar, bu eser ortaya çıkamazdı.
Yanlarında bulunmaktan ve dostları olmaktan müsterihim.
SERKAN ERTEM
Araştırmacı Yazar
www.serkanertem.com